Europese primeur bij fruitbedrijf Van der Velpen

Landbouwbedrijven zijn zich er meer en meer van bewust dat zelf duurzame energie opwekken de norm wordt. KU Leuven doet momenteel onderzoek naar het potentieel van agrivoltaics in Vlaanderen. Ze combineren het gebruik van landbouwgrond met de productie van elektrische energie door fotovoltaïsche zonne-energie en bieden oplossingen voor de productie van voedselgewassen en tegelijk voor elektriciteitsopwekking, met inachtname van bodembescherming en waterbesparing. 

“Agrivoltaics zijn een nieuwe piste”, zegt Marleen Gysen, innovatieconsulent energie bij het Innovatiesteunpunt. “De opbrengst van de teelt moet vanzelfsprekend voldoende groot blijven. Daarom heeft de landbouw nood aan meer expertise. Als partner van agrivoltaics helpen we mee aan het vertalen van het onderzoek naar bruikbare businessmodellen voor onze landbouwbedrijven.”

Europese primeur

Bij Fruitbedrijf Van der Velpen in Bierbeek zijn ze met een pilootproject gestart. Er werden zonnepanelen geïnstalleerd boven de perenboomgaard. “De proefopstelling in Bierbeek is de eerste van zijn soort in Europa. Om te weten hoe agrivoltaics kunnen helpen om duurzame energiedoelstellingen te bereiken, moeten we het dubbelgebruik van landbouwgrond grondig onderzoeken. Een ondoordachte aanpak leidt namelijk vrij snel tot ongewenste neveneffecten", zegt Professor ingenieurswetenschappen Jan Cappelle. Een achteloze uitrol van agrivoltaics kan bijvoorbeeld de indruk wekken dat energie in overvloed aanwezig is. Terwijl we vooral moeten inzetten op minder energie verbruiken. Zowel de landbouwsector, de technische installateurs, energiecoöperaties en netbeheerders zijn zich hiervan bewust. Daarom hebben we samen besloten om een eerste opstelling boven fruitbomen te plaatsen. In een boomgaard kun je relatief makkelijk oogsten onder zonnepanelen. Groenten oogsten met grote landbouwmachines is een stuk minder vanzelfsprekend. Bij Van der Velpen was bovendien al een constructie voor hagelnetten aanwezig. Hierdoor bleef de ingreep beperkt, zowel voor de omgeving als voor de landbouwactiviteit. We willen de open ruimte in ons dichtbevolkt gebied niet nodeloos verder onder druk zetten. Alleen een slim ontwerp leidt tot de optimale inzet van de zonnepanelen. Onze onderzoeksgroep heeft een computermodel ontwikkeld om tot het best mogelijke evenwicht te komen. Door minder cellen per zonnepaneel te plaatsen hebben we een juiste balans gezocht tussen zonlicht voor elektrische energie én voor de peren.”

Impact op fruitbomen

De impact van de zonnepanelen op de perenbomen is de tweede belangrijke onderzoeksvraag. Professor Bram Van de Poel: “Het is niet de bedoeling om oogst op te offeren aan elektriciteit. Het gewas onder de zonnepanelen moeten rendabel blijven, ook al krijgt het minder zonlicht. Financieel is elektriciteit een pak interessanter dan groenten en fruit, maar de planeet heeft ook voedsel nodig."

“Landbouwgronden zijn te schaars en te vruchtbaar om alleen te gebruiken voor zonnepanelen. Daarom is de sector erg benieuwd naar de voordelen van agrivoltaics. Ze kunnen de inkomenszekerheid van landbouwers verhogen en de gewassen  beschermen tegen vorst of zonnebrand” , zegt Marleen Geysen. 

“De eerste metingen in de boomgaard laten zien dat de temperatuur ‘s nachts wat hoger ligt, overdag wat lager. Voor peren is dat goed nieuws. Ze hebben de laatste jaren flink te lijden onder de opwarming van het klimaat. Het effect van meer schaduw in de fruitteelt is een moeilijke aangelegenheid. Enerzijds hebben peren, net als alle planten, zon nodig om te groeien en suikers aan te maken. Anderzijds heb je de rui in juni, waarbij perelaars een groot deel van hun vruchten afwerpen om de overblijvende peren dikker en sappiger te laten worden. Het zijn parameters waar je rekening mee moeten houden. De eerste nieuwe oogst van peren ligt nu in de winkel. De bomen gaan stilaan in winterrust. In het voorjaar meten we hun  bloei, bevruchting en vruchtzetting. Daarna volgen de rui, de opbrengst en de kwaliteit van de peren. Hoe zit het met hun suikergehalte, hun zuurtegraad en hun hardheid vergeleken met peren van een perceel waar geen zonnepanelen staan. Kortom, de landbouw heeft nood aan meer expertise over agrivoltaics”, zegt Professor Van de Poel. 

Wetenschappelijke projecten

“Ik ben blij met de zonnepanelen in de boomgaard, maar een grootschaligere uitrol biedt voorlopig geen meerwaarde omdat ik dan mijn elektriciteit niet helemaal zelf kwijt kan. Volgens de Vlaamse wetgeving mogen we geen energie leveren aan gezinnen in de buurt. Maar ik neem geregeld deel aan wetenschappelijke projecten. Ik heb destijds ook bio-ingenieurswetenschappen gestudeerd aan de KU Leuven. Mijn thesis, over appels, heb ik gemaakt bij professor Wannes Keulemans. Het is een kwestie van bijleren. Agrivoltaics staan nog in hun kinderschoenen, maar de technologie staat niet stil. Ook niet in de perenteelt. Ik kijk heel erg uit naar de resultaten van het experiment. Hopelijk is dit het begin van veel meer agrivoltaics in Vlaanderen. Om duurzamer te worden moet de landbouw voor innovatie kiezen”, zegt fruitteler Jan Van der Velpen.

Foto: Innovatiesteunpunt, bron: Boer & Tuinder